Βαρρόα (Μέρος α΄) - Η μεταστροφή

 
Θα προσπαθήσω να περιγράψω την δική μου προσπάθεια αντιμετώπισης αυτού του Εχθρού των Μελισσών,  ξεκινώντας με τον τίτλο Μεταστροφή. Ο λόγος που επέλεξα αυτόν τον τίτλο είναι η πίστη μου για την απόλυτη ανάγκη αλλαγής της οπτικής γωνίας αυτού του προβλήματος, δηλαδή μια μεταστροφή σε ότι κάνουμε και στον τρόπο που βλέπουμε το πρόβλημα αφενός αλλά και της δικής μου προσωπικής μεταστροφής μετά απο την αναγνώριση του αδιεξόδου που οδηγούμαστε.
   Επίσης επειδή ο χρόνος είναι λίγος και η υπομονή σας θα γίνει ακόμα λιγότερη θα χωρίσω σε μερικά κεφάλαια την ενότητα Βαρροα για να μπορέσω στα πλαίσια του Μελισσοκομικού Ημερολογίου να παρουσιάσω και τις σκέψεις μου και τις πράξεις μου ανάλογα με την εποχή και τα αποτελέσματα όπως αυτά θα προκύπτουν.

   Ο λόγος που αποφάσισα να δω το θέμα βαρροα με άλλο μάτι ήταν αποτέλεσμα αποτυχίας ελέγχου του πληθυσμού του με συμβατικά μέσα και με την κοινή λογική της προληπτική θεραπείας με ένα χημικό σκεύασμα ή ακόμα και βιολογικό. Γνωρίζουμε οτι το βαρροα δεν είναι 100% αντιμετωπίσιμο και αυτό σημαίνει οτι θα βρισκόμαστε σε μια αέναη μάχη εναντίον του.
Έτσι σύμφωνα με τη βιβλιογραφία αλλά και τη συμβουλή της επιστημονικής κοινότητας πρέπει να κρατάμε υπό έλεγχο τον πληθυσμό του σε ανεκτά επίπεδα για το μελίσσι.

   Ας γνωρίσουμε λίγο τον εχθρό περιληπτικά  : 

"Το άκαρι αποτελεί παράσιτο τόσο των ακµαίων ενήλικων µελισσών, όσο και του γόνου. Με στόχο την αναπαραγωγή, η βαρρόα εισέρχεται στα εργατικά κελιά και στα κηφηνοκέλια προτού αυτά σφραγισθούν (Camazine, 1986; Ifantidis,1988; Boot et al., 1999) και τρέφεται µε την αιµολέµφο του ξενιστή της. Έχει αποδειχθεί πως η εισαγωγή του ακάρεος στα κελιά που περιέχουν ασφράγιστο γόνο γίνεται κυρίως παθητικά, δηλαδή µέσω µίας παραµάνας εργάτριας πάνω στην οποία αυτό παρασιτεί (Boot and Calis, 1990; Ifantidis). Είναι γνωστό πως το άκαρι έχει την ικανότητα να διακρίνει την ηλικία και τις αρµοδιότητες των µελισσών που παρασιτεί. Έτσι, εγκαταλείπει σύντοµα τις συλλέκτριες αλλά και τις προσφάτως εκκολαπτόµενες µέλισσες µε σκοπό να παρασιτήσει νεαρές παραµάνες µέλισσες που θα εξασφαλίσουν και την εισαγωγή του στα κελιά του γόνου (Hoppe and Ritter, 1988; Steiner, 1993). Αξίζει να σηµειωθεί πως η προσβολή του κηφηνογόνου είναι συχνότερη από την αντίστοιχη του εργατικού γόνου και αυτό µπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, όπως ελκυστικές ουσίες(Conte Le et al., 1989), ευνοϊκότερες θερµοκρασίες (Conte Le and Arnold, 1988; Conte Le et al., 1990), αλλά και η µεγαλύτερη συχνότητα επισκέψεων των µελισσών στον κηφηνογόνο (Υφαντίδης, 1995). Οι βαριά προσβεβληµένες µέλισσες, εφόσον εκκολαφθούν, παρουσιάζουν απώλεια βάρους, δυσµορφία και περιορισµένη διάρκεια ζωής. Επιπλέον έχει αποδεχθεί πως το άκαρι λειτουργεί ως φορέας ασθενειών (Ball, 1994) κυρίως ιολογικών (Ball and Allen, 1988). Συνήθως οι µέλισσες στερούνται της ικανότητας να πετάξουν λόγω του συνδρόµου του ιού της δυσµορφίας των φτερών Deformed Wing Virus syndrome (DWV) που µεταδίδεται µέσω του ακάρεος( Ball, 1989; Bowen-Walker et al., 1999) Εάν τα µελίσσια δε λάβουν θεραπεία η θνησιµότητα τους προσεγγίζει το 100% και οι αποικίες µπορεί να καταρρεύσουν µέσα σε µερικά χρόνια (Sammataro et al., 1998; Ball, 1994). Ως αποτέλεσµα, η έρευνα κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριάντα ετών έχει στραφεί στον έλεγχο – καταπολέµηση της προσβολής από βαρρόα. Πολλά φαρµακευτικά σκευάσµατα και µέθοδοι έχουν δοκιµασθεί σε εργαστηριακές συνθήκες και σε συνθήκες αγρού."Πηγη : Γκουντη Βασιλικη Γεωπόνος εναλλακτικές μορφές αντιμετώπισης του παρασιτικου ακαρεως Varroa destructor της μελισσας Apis mellifera

Αντιμετώπιση :

Το πρώτο στάδιο της αντιμετώπισης, είναι να ξεπεράσεις τον φόβο της αποδοχής του μεγέθους του προβλήματος και την άρνηση οτι έχεις χάσει τον έλεγχο. Ναι είμαστε πάντα ένα βήμα πίσω απο το βαρροα.

Χημική μέθοδος:

Έχω μιλήσει με πολλούς μελισσοκόμους και οι περισσότεροι έχουν την αντίληψη οτι έχουν βρει το το υπερφάρμακο. Και εγώ μέχρι πριν λίγο καιρό ήμουν ένας απο αυτούς. Ένιωθα οτι είχα βρει τον συνδυασμό φαρμάκων που με την εναλλαγή τους περιοδικά θα μου έλυναν το πρόβλημα. Όσο εγώ ήμουν ήρεμος και απολάμβανα τις δάφνες της επιτυχίας μου, το ακάρεο με κέρδιζε με σύμμαχο την φυσική επιλογή. Ξεκίνησε η άνοιξη και τα μελίσσια κατέρρεαν απο βαρρόα και νοζεμίαση. Το χημικό που έβαζα μέχρι τώρα ήταν πλέον αναποτελεσματικό.

Ανθεκτικότητα στα ακαρεοκτόνα

Στο παρελθόν έχουν περάσει πολλά χημικά σκευάσματα και όλα τα πρώτα χρόνια ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματικά. Έτσι οι μελισσοκόμοι κάθε φορά που έπαιρναν ένα νέο χημικό το έβαζαν επαναληπτικά στις μέλισσες τους χωρίς καμία αμφιβολία οτι έλυσαν το θέμα βαρρόα.

Τα χημικά που έχουν χρησιμοποιηθεί κατά καιρούς είναι, fluvalinate, coumaphos, bromopropylate, amitraz, flumethrin. σε πολλά σκευάσματα και µε διάφορους τρόπους έχουν εφαρμοστεί ευρέως σε παγκόσμια κλίµακα.

 

         Λίγο περισσότερο θεωρία:

Η Φυσική επιλογή είναι η διαδικασία εξέλιξης των ειδών μέσω της οποίας οι οργανισμοί που είναι καλύτερα προσαρμοσμένοι στο περιβάλλον αφήνουν περισσότερους απογόνους από εκείνους που είναι λιγότερο προσαρμοσμένοι. Η θεωρία της φυσικής επιλογής διατυπώθηκε επίσημα το 1858, από τον Κάρολο Δαρβίνο. Στηρίζεται στην παρατήρηση πως ορισμένες διαφορές μεταξύ των ατόμων σε έναν πληθυσμό είναι κληρονομήσιμες.Η διαδικασία με την οποία οι οργανισμοί που είναι περισσότερο προσαρμοσμένοι στο περιβάλλον τους επιβιώνουν και αναπαράγονται περισσότερο από τους λιγότερο προσαρμοσμένους ονομάστηκε από τον Κάρολο Δαρβίνο φυσική επιλογή. Η θεωρία του Δαρβίνου προσέφερε μια απλή αλλά πειστική εξήγηση για την ποικιλία των ειδών στη Γη. Επειδή οι διάφορες περιοχές έχουν διαφορετικές συνθήκες και διαφορετικές ευκαιρίες επιβίωσης, διαφορετικοί οργανισμοί επιλέγονται από τη φυσική επιλογή ως οι πιο προσαρμοσμένοι στο συγκεκριμένο περιβάλλον.Πηγη: https://el.wikipedia.org

   Ο λόγος που αναφέρω τον ορισμό της φυσικής επιλογής είναι για να κατανοήσουμε πως ένα είδος μπορεί να γίνει ανθεκτικό σε ένα εχθρό ή σε ένα χημικό σκεύασμα.

Αν είχαμε αφήσει τη μέλισσα να αντιμετωπίσει συνολικά σαν είδος τον εχθρό που λέγεται βαρροα είναι πιθανό πως μετά απο κάποιες γενιές θα είχε καταφέρει να συμβιώσει με το παράσιτο όπως το έχει κάνει η μέλισσα Apis Cerana. Όμως η επίδραση του ανθρώπου πάνω στο άκαρι δεν άφησε ποτέ την φυσική επιλογή να κάνει τη δουλεία που ξέρει εκατομμύρια έτη σε αυτό το πλανήτη. Όπως είναι φυσικό όταν παρουσιάστηκε το βαρροα στην Ευρωπαϊκή Μέλισσα, βομβαρδίστηκε με χημικά και φυσικά μέσα ώστε να μην έχουμε ολέθρια αποτελέσματα σε οικονομικό αλλα και περιβαλλοντικό επίπεδο λογω της εξάλειψης των μελισσών

    Με αυτόν το τρόπο το μόνο που καταφέραμε ήταν η παρεμπόδιση της φυσικής επιλογής, απο την εμφάνιση του βαρροα εκθρέψουμε μαλθακά μελίσσια χωρίς καμία άμυνα έναντι στο ακαρι αφού εμείς αφήνουμε να αναπαραχθούν γενιές ακόμα και κατώτερες των περιστάσεων σε οτι αφορά την ανθεκτικότητα τους στο βαρροα και όχι μόνο  φυσικά.

   Η φυσική επιλογή μπορεί να μην δούλεψε μετά την επέμβαση μας, όμως τα ακαρεα την εκμεταλλεύτηκαν αφού ανενόχλητα και σιωπηλά συμμάχησαν μαζί της για την ανθεκτικότητα τους στα χημικά σκευάσματα.

   Τα χημικά μέσα αντιμετώπισης έχουν αποτελεσματικότητα μέχρι 99% αλλά για τα ακαρεα που επιβιώνουν ισχύει πως οτι δεν τα σκοτώνει τα κάνει πιο δυνατά. Αυτό το 1% που επιβιώνει αποτελείται απο τυχερά βαρροα που δεν ήρθαν σε επαφή με τη χημική ουσία (κλειστός γόνος κτλ), και απο βαρροα που θα έρθουν σε επαφή με την ουσία αλλα για κάποιο λόγο έχουν μια σχετική ανθεκτικότητα. Αυτή είναι η αρχή του τέλους για την επίδραση της ουσίας αυτής στους απογόνους του ακαρεως. Κάθε βαρροα που γεννιέται με πρόγονο αυτό το ανθεκτικό ακαρι είναι εν δυνάμει ανθεκτικό και βάζει ένα λιθαράκι στην γενετική βελτίωση των επόμενων γενεών για ακόμα μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στο σκεύασμα.

Όπως προείπαμε καμία απο τις χημικές ουσίες όμως δεν ήταν ικανή να αντιμετωπίσει πλήρως το πρόβλημα αφενός γιατί το ακαρι προστατεύεται εντος του σφραγισμένου γόνου αφετέρου γιατί το βαρροα είναι ικανό να αναπτύξει ανθεκτικότητα σε κάθε ακαρεοκτόνο που εφαρμόζουμε.

Η ανθεκτικότητα στα χημικά και η υπολειματικότητα στα προϊόντα της κυψέλης έστρεψε την προσπάθεια σε εναλλακτικές μορφές καταπολέμησης

Επειδή θα τις δούμε αναλυτικά αργότερα απλά αναφέρω περιληπτικά :

Ανθεκτικές Βασίλισσες

Βιοτεχνικές μέθοδοι :

• Παγίδα με κηφηνογόνο
• Επίπαση με άχνη ζάχαρη
• Διάτρυτοι πάτοι  

Βιολογικές Μέθοδοι : 

• Αιθέρια έλαια
• Οργανικά οξέα

Συνοψίζοντας λοιπόν έχουμε 4 τρόπους αντιμετώπισης του βαρροα συμπεριλαμβανόμενων και των χημικών όπου θα προσπαθήσουμε να αναλύσουμε στο μέλλον θεωρητικά αλλα και πρακτικά καθώς και την στρατηγική που θα πρέπει να διαμορφώσουμε.

Ωραία όλα αυτά τώρα τί κάνουμε ?

Έχουμε στρέψει τη φύση εναντίον μας φτιάχνοντας μαλθακές μέλισσες, δυνατά βαρροα ανθεκτικά σε όλα τα χημικά σκευάσματα, έχουμε μολύνει όλα τα προϊόντα και τα μελίσσια μας καταρρέουν.

Εδω κάπου αντιλαμβανόμαστε οτι έχουμε πάρει λάθος δρόμο. Σταματάμε και κοιτάμε πάλι πίσω. Τι θα έπρεπε να έχουμε κάνει, έχει επιστροφή?

Η απάντηση είναι ναι μπορούμε αρκεί να προσπαθήσουμε συλλογικά και με ένα σχέδιο, μια στρατηγική στον κοινό εχθρό.

Αυτή τη στρατηγική θα περιγράψουμε στα επόμενα άρθρα παρουσιάζοντας τεχνικές λύσεις που θα εφαρμόσουμε στο δικό μας μελισσοκομείο.

Βασιλειάδης Κοσμάς